Ο Ντάνιελ Ντεφόε (Daniel Defoe, περ. 1659-1661 – 24 Απριλίου 1731) ήταν Άγγλος επιχειρηματίας, συγγραφέας, δημοσιογράφος και φυλλαδιογράφος, ο οποίος έγινε διάσημος από το μυθιστόρημά του Ροβινσώνας Κρούσος. Υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του αγγλικούμυθιστορήματος. Ήταν παραγωγικός και ευέλικτος συγγραφέας, καθώς έγραψε περισσότερα από 500 βιβλία, φυλλάδια και άρθρα πάνω σε διάφορα θέματα (πολιτικής, εγκληματικότητας, θρησκείας, γάμου, ψυχολογίας κ.α.). Ήταν επίσης πρωτοπόρος της οικονομικής δημοσιογραφίας.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Ντάνιελ Φόε (Daniel Foe), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στο Λονδίνο. Αργότερα πρόσθεσε το "Ντε" (De) στο επώνυμό του και υποστήριξε ότι ήταν απόγονος της οικογένειας Ντε Μπω Φω (De Beau Faux). Ο ακριβής τόπος και η ημερομηνία γέννησής του είναι άγνωστα, με τις περισσότερες πηγές να τοποθετούν το έτος γέννησης μεταξύ του 1659 και του 1661. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο Φόε βίωσε μερικά από τα πιο ασυνήθιστα γεγονότα της αγγλικής ιστορίας: το 1665, 100.000 άτομα πέθαναν από τη Μεγάλη Πανώλη του Λονδίνου και το 1666 η Μεγάλη Πυρκαγιά χτύπησε τη γειτονιά του Ντεφόε αφήνοντας όρθια μόνο τρία σπίτια, ένα εκ των οποίων ήταν το δικό του[1]. Το 1667, όταν ο Φόε ήταν περίπου επτά ετών, ένας ολλανδικός στόλος πέρασε από τον ποταμό Τάμεση και επιτέθηκε στο Τσάθαμ. Τέλος, όταν ο Φόε ήταν περίπου δέκα ετών, η μητέρα του πέθανε
Οι γονείς του ήτανε Πρεσβυτεριανοί σχισματικοί, γι' αυτό και ο Φόε εκπαιδεύτηκε σε σχισματική ακαδημία[4]. Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, η Αγγλία δεν ήταν ανεκτική σε θέματα θρησκείας. Η θρησκευτική διαμάχη ήταν πολιτικό ζήτημα. Οι Ρωμαιοκαθολικοί ήταν φοβισμένοι και μισητοί. Οι διαφωνούντες αρνήθηκαν να εναρμονιστούν με τις υπηρεσίες της Εκκλησίας της Αγγλίας και ήταν περιφρονημένοι και καταπιεσμένοι.
Φυλλαδιογραφία και φυλακή
Ο θάνατος του Γουλιέλμου Γ' το 1702 δημιούργησε για άλλη μια φορά πολιτική αναταραχή καθώς ο βασιλιάς αντικαταστάθηκε από τη βασίλισσα Άννα, η οποία άρχισε αμέσως επίθεση ενάντια στους διαφωνούντες με την Εκκλησία της Αγγλίας. Τα κείμενα του Ντεφόε και οι πολιτικές του δραστηριότητες είχαν ως αποτέλεσμα τη σύλληψή του και την τοποθέτησή του σε κύφωνα στις 31 Μαΐου 1703, κυρίως λόγω ενός φυλλαδίου με τίτλο Ο Συντομότερος Δρόμος με τους Διαφωνούντες ή Προτάσεις για την Ίδρυση της Εκκλησίας[5]. Σ' αυτό ο Ντεφόε σατίριζε ανελέητα τόσο τους Συντηρητικούς όσο και τους διαφωνούντες που υποκριτικά άσκησαν τη λεγόμενη "περιστασιακή συμμόρφωση", όπως ο γείτονάς του από το Στόουκ Νιούινγκτον, σερ Τόμας Άμπνεϊ. Αν και δημοσιεύτηκε ανώνυμα, γρήγορα ανακαλύφθηκε η αληθινή πατρότητα του κειμένου και ο Ντεφόε συνελήφθη. Σύμφωνα με το θρύλο, η δημοσίευση του ποιήματός του Ύμνος στον Κύφωνα, έκανε το κοινό κατά τη διάρκεια του κυφωνισμού να του πετάει λουλούδια, αντί για τα συνήθη επιβλαβή αντικείμενα, και να πίνει στην υγειά του. Η ιστορικότητα του γεγονότος είναι υπό αμφισβήτηση από τους περισσότερους μελετητές, αν και ο Τζον Ρόμπερτ Μουρ αργότερα είπε ότι "Δεν υπήρξε κανένας άνθρωπος στην Αγγλία, εκτός από τον Ντεφόε, που να μπήκε σε κύφωνα και αργότερα να ξεχώρισε μεταξύ των συνανθρώπων του". Εντούτοις, υπάρχει η περίπτωση του Τόμας Κοχρέιν, 10ου κόμη του Νταντόλαντ και φημισμένου αξιωματικού του Βασιλικού Ναυτικού, ο οποίος καταδικάστηκε στον κύφωνα αλλά του δόθηκε χάρη από φόβο μήπως η δημοτικότητά του προκαλούσε ταραχές.Το 1697 εκδόθηκε η πρώτη αξιοσημείωτη δημοσίευση του Ντεφόε, το Δοκίμιο Πάνω στο Σχεδιασμό, μία σειρά προτάσεων για την κοινωνική και οικονομική βελτίωση. Από το 1697 έως το 1698 υπερασπίστηκε το δικαίωμα του βασιλιά Γουλιέλμου Γ' της Αγγλίας να συγκροτήσει μόνιμο στρατό κατά τη διάρκεια του αφοπλισμού μετά τη Συνθήκη του Ράισβαϊκ (1697) που τερμάτισε τον Εννεαετή Πόλεμο (1688-1697). Το πιο επιτυχημένο του ποίημα, Ο Γνήσιος Άγγλος (1901), υπερασπιζόταν το βασιλιά Γουλιέλμο απέναντι στην αντίληψη της ξενοφοβίας των εχθρών του, σατιρίζοντας την αγγλική αξίωση στη φυλετική καθαρότητα. Με το σατιρικό αυτό ποίημα αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά η συγγραφική αξία του Ντάνιελ Ντεφόε.
Δεν ήταν όλα τα φυλλάδια του Ντεφόε πολιτικού περιεχομένου. Ένα φυλλάδιο (που στην πραγματικότητα δημοσιεύθηκε ανώνυμα), με τίτλο Μία Πραγματική Σχέση της Εμφάνισης της κας Βιλ την Επόμενη Μέρα του Θανάτου της μ' αυτή της κας Μπαργκρέιβ στο Καντέρμπερι στις 8 Σεπτεμβρίου 1705, έχει ως θέμα την αλληλεπίδραση μεταξύ του πνευματικού και του φυσικού κόσμου. Πιθανότατα γράφτηκε για να υποστηρίξει το έργο του Σαρλ Ντρελενκούρ Η Παρηγοριά της Πιστής Ψυχής Ενάντια στους Φόβους του Θανάτου (Consolations de l'âme fidèle contre les frayeurs de la mort, 1651). Περιγράφει μία συνάντηση της κας Μπαργκρέιβ με την παλιά της φίλη, κα Βιλ, μετά το θάνατό της. Είναι σαφές απ' αυτό το κείμενο και από πολλά άλλα, ότι ενώ η πολιτική πτυχή της ζωής του Ντεφόε ήταν κυρίαρχη, δεν ήταν με κανένα τρόπο η μοναδική.Μετά από τρεις μέρες στον κύφωνα, ο Ντεφόε μπήκε στη φυλακή Νιουγκέιτ. Ο υπουργός Ρόμπερτ Χάρλεϊ, 1ος Κόμης της Οξφόρδης και Κόμης του Μόρτιμερ, μεσολάβησε για την απελευθέρωσή του με όρο τη συνεργασία του Ντεφόε ως μυστικός πράκτορας για λογαριασμό των Συντηρητικών (Tories). Σε αντάλλαγμα γι' αυτή τη συνεργασία, ο Χάρλεϊ κατέβαλε κάποια από τα ανεξόφλητα χρέη του Ντεφόε, βελτιώνοντας σημαντικά την οικονομική του κατάσταση. Μέσα σε μια εβδομάδα από την απελευθέρωσή του από τη φυλακή, ο Ντεφόε έγινε μάρτυρας της Μεγάλης Καταιγίδας του 1703 που προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο Λονδίνο και το Μπρίστολ, ξεριζώνοντας εκατομμύρια δέντρα και σκοτώνοντας πάνω από 8.000 ανθρώπους, ως επί το πλείστον στη θάλασσα. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε το θέμα της Καταιγίδας (Storm, 1704), μιας συλλογής από αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων. Πολλοί θεωρούν αυτό το έργο του Ντεφόε ως ένα από τα πρώτα παραδείγματα σύγχρονης δημοσιογραφίας.Την ίδια χρονιά δημιούργησε την περιοδική του Επιθεώρηση των Υποθέσεων της Γαλλίας, με την υποστήριξη του υπουργού Ρόμπερτ Χάρλεϊ, καταγράφοντας τα γεγονότα του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής (1701-1714). Η Επιθεώρηση κυκλοφορούσε τρεις φορές την εβδομάδα, χωρίς διακοπή μέχρι το 1713. Ο Ντεφόε εντυπωσιάστηκε από το γεγονός ότι ένας άνθρωπος τόσο χαρισματικός, όσο ο Ρόμπερτ Χάρλεϊ, άφηνε ανοιχτά ζωτικής σημασίας έγγραφα και τον προειδοποίησε ότι σχεδόν προκαλούσε έναν ασυνείδητο υπάλληλο να διαπράξει προδοσία, κάτι που τελικά συνέβη με την υπόθεση του Γουίλιαμ Γκρεγκ. Όταν με το θάνατο της βασίλισσας Άννας έπεσαν οι Συντηρητικοί από την εξουσία, ο Ντεφόε συνέχισε να προσφέρει μυστικές υπηρεσίες στην κυβέρνηση και να εκδίδει φυλλάδια.
