2014-02-05 20:33
Τέχνη
Ορισμός
Τέχνη (από το ρήμα τίκτω = γεννώ, δημιουργώ) είναι η ικανότητα δημιουργίας έργων πουπροκαλούν αισθητική συγκίνηση, αποτελούν γνήσια έκφραση του εσωτερικού κόσμου τουατόμου μέσω του ωραίου, επιτελούν λειτουργία ουσιαστικής επικοινωνίας και στηρίζονται στηναναπαράσταση της πραγματικότητας ή της φαντασίας.
Μορφές
α) Καλές Τέχνες (υπηρετούν το ωραίο):1.
εικαστικές (αρχιτεκτονική, πλαστική, ζωγραφική)
2.
τονικές (ποίηση, μουσική)
3.
κινητικές (χορός, θέατρο)
β) Μικρές ή εφαρμοσμένες τέχνες (υπηρετούν κυρίως πρακτικούς σκοπούς):
αγγειοπλαστική, αργυροχρυσοχοΐα, φωτογραφία
γ) Λόγια τέχνη
από καλλιτέχνες - διανοούμενους
δ) Λαϊκή τέχνη
από ανώνυμο πλήθος καλλιτεχνών
Σκοπός της τέχνης
1.
Έκφραση του εσωτερικού κόσμου του καλλιτέχνη, όπως αυτός αντιλαμβάνεται το ωραίο.
2.
Προσπάθεια για αισθητική, πνευματική και κοινωνική αναβάθμιση του συνόλου (καλλιτέχνης- πνευματικός άνθρωπος - κοινωνική αποστολή).
Παρατήρηση:
Το ωραίο στην τέχνη δεν έχει μόνο την έννοια του αισθητικά όμορφου και αρμονικού αλλά και του καλού, του δικαίου, του αληθινού, του υψηλού. Αυτό, βέβαια, δεσημαίνει ότι η τέχνη δείχνει μόνο την όμορφη και καλή πλευρά της ζωής, αντίθετα, συχνάπροβάλλει και την άσχημη πλευρά της, με τρόπο όμως τόσο εξαγνιστικό για το δέκτη (κάθαρση)ώστε και πάλι το τελευταίος να οδηγείται στο καλό, το δίκαιο, το υψηλό, το αληθινό.
Ιστορική αναδρομή
Η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή του ανθρώπου. Ο πρωτόγονος άνθρωποςζωγράφιζε στα σπήλαια και στους βράχους τις καθημερινές εμπειρίες του, τα θρησκευτικά τουσυναισθήματα. Τα πρώτα καλλιτεχνικά δημιουργήματα του ανθρώπου ήταν καλοφτιαγμέναεργαλεία εργασίας. Τα σκαλιστά σχέδια ζώων, οι χοροί και τα τραγούδια μιας φυλής είχαν τιςρίζες τους στην εργασία και απέβλεπαν στην ικανοποίηση δικών της απαιτήσεων, στηνπροσέλκυση δηλαδή της λείας ή στην καλλιέργεια του αισθήματος της ασφάλειας και τηςδύναμης του ατόμου ή της φυλής. Στην κλασσική Ελλάδα η τέχνη δεν είχε ως σκοπό μόνο τηνέκφραση του ωραίου, αλλά στόχευε στην ηθικοποίηση του ατόμου. Στο Μεσαίωνα η τέχνη έδινεπροτεραιότητα στην έκφραση του ωραίου και την αποκαλούσαν «χαρούμενη επιστήμη». Ησύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από τον πληθωρισμό σε καλλιτεχνικά ρεύματα και η τέχνηεκφράζει έντονο υποκειμενισμό και προσωπικά βιώματα.
Σχεδιάγραμμα ΈκθεσηςΤέχνη
Θεωρίες για προέλευση της τέχνης
1.
Έκφραση θρησκευτικού συναισθήματος
2.
Μαγεία και συναφείς τελετουργίες
3.
Μέσο απεικόνισης της φύσης και των πραγμάτων
4.
Μέσο επικοινωνίας και έκφρασης για να νικηθεί η μοναξιά
5.
Μέσο τέρψης και φυγής από την πραγματικότητα
6.
Εξασφαλίζεται η ενότητα και η συνοχή της κοινής συνείδησης και εκφράζεται η ιδεολογία τηςκοινωνίας
Αξία Τέχνης
Πνευματικός τομέας
- προάγει τον πολιτισμό και το πνευματικό επίπεδο τόσο μεμονωμένων κοινωνικών ομάδων όσοκαι ολόκληρης της ανθρωπότητας- καλλιεργεί την κρίση, τη δημιουργική φαντασία, την ικανότητα πολυπρισματικής θέασης και ερμηνείας των γεγονότων- συμβάλλει στην αυτογνωσία και στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, ώστε να καθίσταται αυτόνομος και ικανός να κατανοεί την πραγματικότητα και να κάνει την απόφασή τουανθρώπινη και αντάξια του ανθρώπινου γένους- καθαίρει και ανυψώνει τον άνθρωπο πέρα από το φυσικό, εξισορροπώντας και εναρμονίζονταςτο ωραίο με την πνευματική ανάπτυξη.- προσφέρει ανώτερη αισθητική καλλιέργεια, με τη διαρκή αναζήτηση του ωραίου- αίρει τον άνθρωπο από την πεζότητα και την καθημερινότητα, στοιχείο ιδιαίτερα αναγκαίοστην αισθητική ρύπανση της εποχής μας.
Ανάλυση:
Οι συνειδήσεις αφυπνίζονται, οι άνθρωποι αναπτύσσουν την κριτική και τονπροβληματισμό τους και οδεύουν στη γνώση και την παιδεία, εφόσον η τέχνη τούς θέτει σεπνευματική εγρήγορση. Με δεδομένη τη διεύρυνση των πνευματικών τους οριζόντων,απαλλάσσονται από φανατισμούς και είναι σε θέση να προβάλλουν τις απαιτούμενες αντιστάσειςσε κάθε μορφή χειραγώγησης και προπαγάνδας. Επειδή η τέχνη αγγίζει πολλές πτυχές της ζωήςμας, ο άνθρωπος με τη συμβολή της καλλιεργεί πολύπλευρα ενδιαφέροντα, αποφεύγοντας τηνπνευματική μονομέρεια που σήμερα είναι προϊόν της στυγνής ειδίκευσης. Η τέχνη ενισχύει ακόμη την περίσκεψη και τη φαντασία, προετοιμάζει τον άνθρωπο για τις καινούργιες ιδέες,αλλά ταυτόχρονα τον εθίζει στην γόνιμη αμφιβολία, ακόμη και την αμφισβήτηση, προκειμένου να αποφύγει την άκριτη αποδοχή πληροφοριών, που σήμερα τον καταιγίζουν, και να λυτρωθεί από τη μαζοποίηση και κάθε μορφή πνευματικού ολοκληρωτισμού.
Κοινωνικός τομέας
- λυτρώνει την κοινωνική συνείδηση από την ανελεύθερη υποταγή της σε ταξικές σκοπιμότητεςκαι διασπαστικές για την κοινωνική ομόνοια αντιλήψεις- συντελεί στη δημιουργία κοινωνικής συνείδησης, με τη βοήθεια που παρέχει για βαθύτερηβίωση των κοινωνικών προβλημάτων, ευαισθητοποίηση και συμμετοχή στην επίλυσή τους- στρατεύεται στο κοινωνικό καλό και δίκαιο, προβάλλοντας εξελιγμένα δείγματα προτύπων και αξιών μιας ιδανικής κοινωνικής ζωής (ισοτιμίας, ομόνοιας κ.α.).
Ανάλυση:
Η τέχνη αποτελεί κοινή γλώσσα, ενώνει τους ανθρώπους, αφού τα μέσα έκφρασης πουχρησιμοποιεί είναι αναγνωρίσιμα από όλους, αρκεί να διαθέτουν ευαισθησία. Αναπτύσσονται μέσω της τέχνης οι αρετές της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, καθοριστικές για τη στείρα
ανταγωνιστική και ατομικιστική κοινωνία μας. Με τις ιδέες που προβάλλει η τέχνη στονάνθρωπο, του υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις του απέναντι στους άλλους, τον ευαισθητοποιεί, ώστε να προτάσσει το κοινό καλό σε σχέση με το στενά εννοούμενο ατομικό συμφέρον, και τονπροβληματίζει μέσα από βιβλία, θεατρικά έργα κ.λπ., για αντικοινωνικά φαινόμενα, όπως η βία,η εγκληματικότητα, η μοναξιά. Άλλωστε, μπορεί να εκφράσει την ασχήμια, τη βαναυσότητα,ακόμη και τη χυδαιότητα της κοινωνίας μας. Δε γίνεται όμως η ίδια η τέχνη χυδαία, εάν οκαλλιτέχνης έχει ήθος, γιατί φανερώνει το χυδαίο ως κάτι υπαρκτό, αληθινό, και ταυτόχροναπαρακινεί το άτομο να ασκήσει πίεση και να διαμαρτυρηθεί με στόχο την κατάπαυσή του. Δίνει,λοιπόν, το χυδαίο με τέτοιον τρόπο, ώστε το εξαγνίζει. Η τέχνη δίνει το δικαίωμα στη διαφορά,με αποτέλεσμα να αποφεύγονται φαινόμενα περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού.
Ηθικός τομέας
- ηθικοποιεί το άτομο και το οδηγεί στην κάθαρση, απαλλάσσοντάς το από τον εγωισμό και ταπάθη- προβάλλει αξίες και ηθικά πρότυπα μέσα από μνημειώδη έργα τέχνης
Ανάλυση:
Η τέχνη ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο, τον εξευγενίζει, τον εξυψώνει. Μέσω τωνμηνυμάτων που περνά, παρουσιάζει στον άνθρωπο το ωραίο, το οποίο πέρα από το καλαίσθητοέχει την έννοια του σωστού, του δικαίου, του αληθινού. Αυτός, λοιπόν, διαμορφώνει μιαπροσωπικότητα πάνω από καθημερινές μικρότητες, ταπεινές επιδιώξεις και συμφέροντα.Ιδιαίτερα σήμερα, που οι άνθρωποι χάνουν το αυτεξούσιο και αλλοτριώνονται, ο ηθοπλαστικόςχαρακτήρας της τέχνης έχει μεγαλύτερη σημασία, γιατί έτσι τα άτομα απομακρύνονται από πάθηκαι προκαταλήψεις, και ουσιαστικά αποκτούν αρχές και αξίες, μυούνται στο μέτρο και τηναίσθηση του καθήκοντος, ενώ αντλούν υγιή ερεθίσματα και διδάγματα μέσα από τα μηνύματατης τέχνης. Επιπλέον, η τέχνη οδηγεί στην ενδοσκόπηση και την αυτοκριτική, με αποτέλεσμα τοάτομο που συμμετέχει βιωματικά σε ένα έργο τέχνης να συνειδητοποιεί την ύπαρξή του, τιςανάγκες, αλλά και τις πραγματικές του επιθυμίες, να καταλήγει δηλαδή στην αυτογνωσία, άρακαι την ουσιαστική ελευθερία, που στον καιρό μας είναι ψευδεπίγραφη, εφόσον η ιδιοτέλεια και η εκμετάλλευση, καταργούν την ηθική και ισοπεδώνουν την ανθρώπινη προσωπικότητα.
Ψυχολογικός τομέας
- υπερβαίνει ο άνθρωπος τη στιγμιαία εκτόνωση, την εφήμερη κι επιφανειακή ευδαιμονία, υπακούοντας στην έμφυτη ανάγκη της εξωτερίκευσης των αισθημάτων του- αποδίδει, με τα σύμβολα και τους κώδικες, τις βαθύτερες πτυχές μιας άλλης εσωτερικής, αγνής,ευαίσθητης ζωής- ψυχαγωγεί, με την ακριβή σημασία του όρου, προσφέροντας μια μοναδική καλλιτεχνικήεμπειρία που εξαγνίζει και ειρηνεύει το είναι του ανθρώπου- λυτρώνει το βεβαρημένο ψυχισμό, με την απελευθερωτική αισθητική της ιδιότητα, από ταπάθη, τα υπαρξιακά προβλήματα, τα άγχη.
Ανάλυση:
Η τέχνη εκφράζει και δίνει διέξοδο στα συναισθήματα του καλλιτέχνη, ενώταυτόχρονα δημιουργεί καινούργια για τους δέκτες. Οι άνθρωποι μοιράζονται την κοινήκαλλιτεχνική συγκίνηση και καλλιεργούν τα υψηλά αισθήματα της αγάπης και της ευγένειας. Ητέχνη λυτρώνει τον άνθρωπο από τη μονοτονία και την πλήξη της καθημερινότητας και τοναπομακρύνει από το άγχος των προβλημάτων της ζωής. Δεσμεύσεις τόπου, χρόνου και βιοτικήςανάγκης παύουν να έχουν καταδυναστευτική ισχύ στο χώρο της τέχνης είτε πρόκειται για τονκαλλιτέχνη -που ουσιαστικά για να έχει ποιότητα η δημιουργία του, πρέπει ν' απαλλαγεί από τοδόκανο της επιβίωσης- είτε πρόκειται για το δέκτη, οπότε η επαφή με την τέχνη είναι μορφήεσωτερικής καλλιέργειας, απομακρυσμένη από το αέναο κυνήγι των υλικών αγαθών, που
δημιουργεί ανασφάλειες και συμπλέγματα ανωτερότητας ή κατωτερότητας. Ο άνθρωπος μέσωτης τέχνης ψυχαγωγείται, αξιοποιεί δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του και δεν περιορίζεται στη στείρα και ανούσια διασκέδαση. Η τέχνη φανερώνει την ομορφιά της ζωής, κάνει πιοαισιόδοξο το άτομο και το κυριότερο αποτελεί γνήσια έκφραση, που φέρνει τον άνθρωπο σε ου-σιαστική επαφή με τα πράγματα. Επιφέρει επομένως εσωτερική γαλήνη και ισορροπία. Εξάλλου,επειδή η τέχνη προβάλλει πρότυπα ζωής, ο άνθρωπος διδάσκεται αρετές, όπως το θάρρος και τηναποφασιστικότητα, που τον βοηθούν στις δυσκολίες της σύγχρονης ζωής, η οποία ως επί τοπλείστον διέπεται από συναισθηματική χαλάρωση.
Πολιτιστικός τομέας
- εκφράζει το πνεύμα της εποχής- αποκαλύπτει το παρελθόν και προσδιορίζει το μέλλον- προσδιορίζει τη φυσιογνωμία κάθε λαού, τόσο με την προσωπική όσο και τη λαϊκή τέχνη- αποδεικνύει την εθνική συνέχεια ενός έθνους. Η αληθινή τέχνη γεφυρώνει το παρελθόν με τομέλλον- τα έργα τέχνης είναι εθνική κληρονομιά.
Ανάλυση:
Ένας δημιουργικός δρόμος, στον οποίο οδηγεί η τέχνη το άτομο, είναι ο δρόμος για τηδιατήρηση της πολιτιστικής μας ταυτότητας. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της τέχνης το άτομογνωρίζει τη γλώσσα, τα ήθη - έθιμά του, πληροφορείται για το παρελθόν, την ιστορία και τησχέση του με άλλους λαούς. Καθώς ανυψώνει την αισθητική του αντίληψη, καταδικάζει κάθεμορφή μαζικής κουλτούρας και εμπορευματοποίησης, διαχωρίζοντας την αυθεντική, πρότυπηδημιουργία από το τυποποιημένο έργο. Επειδή η τέχνη φέρνει τον άνθρωπο σε ουσιαστική επαφήμε την κληρονομιά του, αυτός αγωνίζεται για την προάσπισή της, μαχόμενος την άκριτηπολιτιστική διείσδυση που πραγματοποιείται ιδιαίτερα σήμερα από τις ανεπτυγμένες χώρες στιςαναπτυσσόμενες, και αντιστεκόμενος στη δουλική μίμηση και την ξενομανία.
Πολιτικός τομέας
- πολιτικοποιεί το άτομο με έργα τέχνης που προβάλλουν τη δημοκρατία, την ισότητα και δηλώνουν την απέχθεια προς κάθε ολοκληρωτική και απάνθρωπη ιδεολογία- παρακινεί σε απελευθερωτικούς αγώνες και αγώνες καταξίωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας
Ανάλυση:
Η τέχνη διδάσκει στον άνθρωπο το πιο γνήσιο και αληθινό σύστημα διακυβέρνησης,που οδηγείται από σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ατόμου, δηλαδή τη δημοκρατία, και τονπροτρέπει να αγωνιστεί γι' αυτήν. Ο καλλιτέχνης, ως πνευματικός άνθρωπος, διαφωτίζει και παρακινεί το λαό, ώστε να κατανοήσει τη θέση του στη διαμόρφωση της πολιτικής και, με άξονατα πολιτικά του δικαιώματα, να ελέγξει την ηγεσία, να στηλιτεύσει τις ατασθαλίες και τααναξιοκρατικά φαινόμενα, που επικρατούν λόγω πελατειακών σχέσεων μεταξύ πολιτών και κράτους. Επίσης, τους αποτρέπει από το φανατισμό και τη μισαλλοδοξία, στοιχεία πουεκμεταλλεύονται σήμερα δημαγωγοί και λαϊκιστές πολιτικοί, για να εξυπηρετήσουν τις υπερφίαλες φιλοδοξίες τους ή τα στενά κομματικά συμφέροντα.
Διακρατικός τομέας
- αποτελεί διαχρονική και πανανθρώπινη γλώσσα- διαμορφώνει οικουμενικό πνεύμα
Ανάλυση:
Η τέχνη, όμως, ενώνει και τους λαούς, συσφίγγει τις διεθνιστικές σχέσεις, καθώςκαταργεί τις ρατσιστικές αντιλήψεις και τις διακρίσεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών φύλων,εθνικότητας και φυλής. Υμνεί την ειρήνη, τον άνθρωπο, προστατεύει τα δικαιώματά του και αποστρέφεται τη δουλεία, απορρίπτει τις ανταγωνιστικές διαθέσεις των ανεπτυγμένων κρατών
έναντι των αδυνάτων και στηρίζει το διάλογο ως μόνο δρόμο επίλυσης των παγκόσμιωνπροβλημάτων. Η πείνα στον Τρίτο κόσμο, η αναβίωση του εθνικισμού, οι πόλεμοι, το πρόβληματων ναρκωτικών, η λαίλαπα της ανεργίας και τόσα άλλα προβλήματα αποτελούν σύγχρονεςμάστιγες αλλά και πόλο έλξης για τον καλλιτέχνη - πνευματικό άνθρωπο, ώστε ναευαισθητοποιήσει τις πολιτικές ηγεσίες και τα άτομα για την περιστολή τους, εμπνέοντας γιακοινούς αγώνες των λαών με στόχο την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη.
Οικολογικός τομέας
- αποκαθιστά τη διαβρωμένη σχέση με τη φύση- αναπτύσσει την οικολογική συνείδηση- εθίζει στην αναγνώριση και στο σεβασμό του ωραίου και της αρμονίας στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον
Ανάλυση:
Σημαντική είναι, εξάλλου, η συμβολή της τέχνης στην αποκατάσταση τηςδιαβρωμένης σχέσης με τη φύση, καθώς η σχέση φύσης και τέχνης είναι αυτονόητη. Σήμερα οάνθρωπος παρουσιάζει έλλειψη αυθεντικότητας και αυθορμητισμού, αλλοτρίωση που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απομάκρυνσή του από το φυσικό περιβάλλον, και έτσι η συμβολή τηςτέχνης είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της οικολογικής μας συνείδησης.
Σχέση τέχνης και ηθικής
- Πιο συγκεκριμένα, μέσα από την τέχνη ο άνθρωπος εξευγενίζεται και εξυψώνεται. Με ταμηνύματα που αυτή περνά δείχνει στο άτομο το καλό, το σωστό
το δίκαιο, ώστε αυτό αποκτάπίστη σε αρχές, αξίες, ιδανικά και πρότυπα. Η τέχνη καλλιεργεί το χαρακτήρα και τηνπροσωπικότητά του, ωθώντας τον άνθρωπο στην υπευθυνότητα, την ωριμότητα και τηναπόκτηση αίσθησης του καθήκοντος. Έτσι, κάνει τρόπο και στάση ζωής την εντιμότητα, τηνειλικρίνεια και το σεβασμό στους άλλους ανθρώπους. Προσπαθεί να φθάσει στην αυτογνωσίαμέσω της κριτικής και της ενδοσκόπησης και στην πορεία απαλλάσσεται από πάθη και αδυναμίες, καταλήγοντας, έτσι, στην ηθική ολοκλήρωση. Ταυτόχρονα, ο ηθικός άνθρωποςαντιστέκεται στην κρίση αξιών και τον αμοραλισμό που χαρακτηρίζουν την εποχή μας, δενανάγει το χρήμα σε υπέρτατη αξία, οπότε χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και έχει τη δυνατότηταουσιαστικής επαφής με τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.- Είναι, λοιπόν, σε θέση να νιώσει αισθητική συγκίνηση και, παράλληλα, να προβληματιστεί απότα μηνύματα της τέχνης, της οποίας γίνεται κοινωνός. Μάλιστα, εφόσον ο ηθικά ολοκληρωμένοςάνθρωπος, εξ ορισμού, αντιστέκεται στη χειραγώγηση, την παραπληροφόρηση, τη μαζοποίησηκαι την προπαγάνδα που έντεχνα σήμερα προωθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και άλλοι φορείς εξουσίας, αποφεύγει την κατάσταση της πνευματικής σύγχυσης, της αμάθειας και τουεφησυχασμού. Η πνευματική μονομέρεια είναι σίγουρα μια κατάσταση που δεν χαρακτηρίζει τους ανθρώπους με ιδανικά και ηθικές αξίες άρα, αυτοί μπορούν
να επιδιώκουν την επαφή τουςμε την τέχνη ως καλλιτεχνικό κοινό, αλλά και την έκφρασή τους μέσα από αυτήν ωςκαλλιτέχνες. Η επαφή, όμως, με την τέχνη βοηθά τον άνθρωπο να δει τον κόσμο μέσα απ' ταμάτια του καλλιτέχνη και, ταυτόχρονα, να διαπιστώσει και να συνειδητοποιήσει τη δική τουστάση απέναντί στον κόσμο. Αποκτά, λοιπόν, μια οργανωμένη αντίληψη του κόσμου,διευρύνονται οι πνευματικοί του ορίζοντες, αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και οπροβληματισμός του. Βρίσκεται, έτσι, σε διαρκή πνευματική εγρήγορση, φροντίζει ναενημερώνεται σε εθνική και διεθνή βάση, ενώ απαλλάσσεται από φανατισμούς, δογματισμούς,αυθεντίες και αναχρονιστικές αντιλήψεις, παρουσιάζοντας δεκτικότητα στα καινούργιαμηνύματα και κατακτώντας, με αυτό τον
τρόπο, την πνευματική και ηθική ολοκλήρωση.
- Από την άλλη πλευρά, η τέχνη, με τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί και τις αξίες πουπροβάλλει, βοηθά τα άτομα να αισθάνονται Ψυχική ισορροπία, εσωτερική πληρότητα και ασφάλεια, ενώ, παράλληλα, αποτελεί δημιουργικό τρόπο αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου και όχι κατασπατάλησή του σε ανούσια διασκέδαση, που εμποδίζει τον άνθρωπο να κατακτήσει αξίες και πρότυπα, οι οποίες θα τον βοηθήσουν να δώσει στη ζωή του ανώτερο ηθικόπεριεχόμενο. Αντίστροφα, ο ηθικός άνθρωπος καλλιεργεί τις εσωτερικές ηθικές δυνάμεις του και δεν νιώθει
άγχος, πλήξη,ανία και κορεσμό, συναισθήματα που ο σύγχρονος άνθρωπος,δυστυχώς, πολύ συχνά βιώνει. Το άτομο με ηθικά ερείσματα, σπάνω φθάνει σε ψυχικό αδιέξοδο.Κι αυτό, γιατί έχει πολύπλευρα ενδιαφέροντα, ανάμεσα στα οποία ιδιαίτερη θέση κατέχει ηεπαφή με τη γνήσια καλλιτεχνική δημιουργία.- Αυτή, μέσω των κοινωνικών μηνυμάτων που περνάει, κάνει τα άτομα να αποκτήσουνκοινωνική συνείδηση, ώστε να προτάσσουν το «εμείς» σε σχέση μι το στενά εννοούμενο «εγώ».Τα βοηθά να καλλιεργήσουν κοινωνικές αρετές όπως η συνεργασία, ο σεβασμός και ηαλληλεγγύη, και τα ωθεί να διεκδικήσου κοινωνικές ελευθερίες, όπως η ισοτιμία, η δικαιοσύνηκαι η αξιοκρατία. Με αυτόν τον τρόπο, αναβαθμίζονται και λειτουργούν σωστά οι θεσμοί και τασύνολο δηλαδή η οικογένεια, το σχολείο, το κράτος. Επιτυγχάνεται, λοιπόν, κοινωνική αρμονίακαι ευρυθμία, εκπληρώνονται οι κοινωνικοί ρόλοι και επιλύονται με το καλύτερο δυνατό τρόποτα κοινωνικά προβλήματα. Τα άτομα, δηλαδή, και κατ' επέκταση η κοινωνία, ηθικοποιούνται μέσω της τέχνης. Τα άτομα, όμως, με ηθικά ερείσματα αρνούνται να συμβιβαστούν με τηναντικειμενοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων, τη μοναξιά και την ανωνυμία που επικρατεί στιςσημερινέ μεγαλουπόλεις. Δεν επιτρέπουν οι σχέσεις τους με τους συνανθρώπους τους να είναι στείρα ανταγωνιστικές και ούτε αποδέχονται το ρατσισμό, τη βία, την εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά ως αναπόφευκτες καταστάσεις. Στρέφονται, λοιπόν, στην τέχνη, γνωρίζοντας πως οι κοινοί για όλους τους ανθρώπους κώδικες που χρησιμοποιεί μπορούν να φέρουν τα άτομα πιοκοντά, ώστε να επικοινωνήσουν ουσιαστικά μεταξύ τους.- Δεδομένου ότι η τέχνη δεν εκφράζει μόνο το ωραίο, αλλά και προβληματίζει, μπορούμε ναπούμε ότι πολιτικοποιεί το άτομο. Το βοηθά να σκέφτεται ώριμα, να αξιολογεί πρόσωπα και καταστάσεις και να συμπεριφέρεται δυναμικά σε κάθε δραστηριότητα της ζωής του,συμμετέχοντας ενεργά σε καθετί που το αφορά. Αυτό, ακριβώς, σημαίνει και η υγιήςπολιτικοποίηση. Να γνωρίζει, δηλαδή, ο άνθρωπος - πολίτης τα δικαιώματα και τις υποχρεώσειςτου, ώστε να διεκδικεί τα πρώτα και να επιτελεί με συνέπεια τα δεύτερα, να συμμετέχει στακοινά και να ενδιαφέρεται για τις εξελίξεις του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι. Η τέχνη, καθώςδιευρύνει τη σκέψη και την κρίση του ανθρώπου, τον ωθεί να τηρεί υπεύθυνη στάση απέναντι στις πολιτικές του επιλογές. Συμβάλλει, άρα, η τέχνη στη δημιουργία ολοκληρωμένων και ώριμων προσωπικοτήτων που ελέγχουν την εξουσία, στηλιτεύουν την αδικία, αντιστέκονται στον ολοκληρωτισμό, στη δημαγωγία και στον αποπροσανατολισμό. Με λίγα λόγια, τα άτομααυτά πραγματικά στηρίζουν τη δημοκρατία, επομένως έχουν υγιή ηθική συγκρότηση, αφού μόνοαυτή υπαγορεύει στους πολίτες υπεύθυνη πολιτική στάση, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό στιςμέρες μας, όπου παρατηρείται κρίση πολιτικής συνείδησης, ανευθυνότητα των πολιτών και αύξηση της αδιαφορίας τους για τα κοινά, καθώς και φθορά ηγεσίας που εκδηλώνεται μεατασθαλίες και αναξιοκρατικά φαινόμενα στον τομέα της διοίκησης.- Εξάλλου, ο ηθικός άνθρωπος αντιστέκεται με όλες του τις δυνάμεις στη χρησιμοποίηση τηςεπιστήμης και της τεχνολογίας εις βάρος του ανθρώπου, όπως επίσης, και στηνεμπορευματοποίηση της τέχνης και την αντικατάστασή της από τη μαζική κουλτούρα με σκοπότο κέρδος. Με παρόμοιο τρόπο, η επαφή του ατόμου με τη γνήσια αυθεντική δημιουργία το
ευαισθητοποιεί απέναντι στο λόγιο και το λαϊκό πολιτισμό του τόπου του. Συνειδητοποιεί,λοιπόν, την ξεχωριστή ομορφιά αλλά και σημασία του και αντιστέκεται στην ξενομανία, τομιμητισμό και τις προσπάθειες πολιτιστικής διείσδυσης των αναπτυγμένων χωρών στιςαναπτυσσόμενες. Συμβάλλει, έτσι, στη διατήρηση της εθνικής πολιτιστικής του ταυτότητας και ηθικοποιείται ως άτομο, δεδομένου ότι αληθινά ηθικός είναι ο άνθρωπος με ρίζες και ταυτότητα,που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον προσπαθώντας, βέβαια, να αποφύγει ταλάθη του παρελθόντος.- Είναι ανάγκη, ακόμη, να αναφερθεί πως, καθώς η τέχνη είναι κοινή γλώσσα ενώνει τους λαούςκαι βοηθάει στην επικοινωνία μεταξύ τους, όπως και στην αρμονική τους συνύπαρξη, γεγονόςπου, αναμφισβήτητα, αποτελεί δείγμα πως σε μια τέτοια κοινωνία υπάρχουν ηθικά ερείσματα.Ειδικά σήμερα που το αίτημα για παγκόσμια ειρήνη και συναδέλφωση είναι περισσότεροεπιτακτικό, αφού ένας νέος πόλεμος θα μπορούσε να καταστρέψει τον πλανήτη, η τέχνη ως μέσοηθικοποίησης και συναδέλφωσης των λαών με γνώμονα το οικουμενικό καλό, μπορεί ναδιαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο.- Ηθικά, όμως, ολοκληρωμένα άτομα και, κατ' επέκταση, λαοί θα σέβονται φύση που αποτελεί πηγή ζωής για τον άνθρωπο και δεν θα προβαίνουν αλόγιστη επέμβαση σ' αυτή, που οδηγεί σεεξάντληση των φυσικών πόρων, ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων και εξάλειψηπολλών ειδών χλωρίδας και της πανίδας. Μάλιστα, ο σεβασμός που δείχνει ο ηθικός άνθρωποςπρος τη φύση συνοδεύεται και από ανάγκη επαφής με αυτήν που τον αναζωογονεί σωματικά και πνευματικά με την αυθεντικότητα και την ομορφιά της. Σε αυτή την περίπτωση, ο άνθρωποςαισθάνεται την ανάγκη να επικοινωνεί με καθετί αληθινό και αυθεντικό, οπότε έρχεται σε επαφήκαι με τη γνήσια δημιουργία είτε ως καλλιτέχνης είτε ως καλλιτεχνικό κοινό.
Συμπέρασμα:
Από όλα όσα αναφέρθηκαν, συμπεραίνουμε πως πράγματι, η σχέση τέχνης -ηθικής είναι αμφίδρομη, καθώς η πρώτη οδηγεί στη δεύτερη και αντίστροφα. Επιπλέον, η πρώτηεπηρεάζει τη δεύτερη. Συγκεκριμένα, τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα επηρεάζουν τουςανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί τι και οι οποίοι διαμορφώνουν έναν συγκεκριμένο τρόποαξιολόγησης της πραγματικότητας και των άλλων ανθρώπων, δηλαδή ένα σύστημα αξιών πουσυναποτελούν την ηθική. Αντίστροφα, και η ηθική επηρεάζει την τέχνη, δεδομένου ότι ητελευταία εκφράζει τον καλλιτέχνη, την εποχή του, τις ιδέες του και τον τρόπο πουαντιλαμβάνεται τον κόσμο. Δηλαδή, η τέχνη δεν είναι μια αποστασιοποιημένη θεώρηση τηςπραγματικότητας, αλλά επηρεάζεται από την ηθική της εποχής και του καλλιτέχνη, την οποία και εκφράζει.
